Komu przysługuje świadczenie rodzicielskie?

Rodzice i opiekunowie dzieci, którzy nie posiadają uprawnień do zasiłku macierzyńskiego lub stosownego uposażenia z tytułu urodzenia lub przyjęcia dziecka na wychowanie, mogą ubiegać się o przyznanie świadczenia rodzicielskiego.

Uprawnieni do świadczenia

Zasady ustalania uprawnień do świadczenia rodzicielskiego zostały określone w art. 17c, dodanym z dniem 1 stycznia 2016 r. do ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Mogą z niego korzystać zarówno obywatele polscy, jak i cudzoziemcy, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje odpowiednio:

• matce dziecka lub 
   
• ojcu dziecka, w przypadku: 
   
• skrócenia na wniosek matki dziecka okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego, zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego, po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia, zasiłku lub uposażenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka, 
   
• śmierci matki dziecka lub 
   
• porzucenia dziecka przez matkę.

Przyznawane jest również:

• opiekunowi faktycznemu dziecka,
   
• rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej,
   
• osobie, która przysposobiła dziecko,

w razie objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia lub w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia.

Ograniczenia w prawie do świadczenia

Świadczenie rodzicielskie przysługuje, niezależnie od dochodów rodziny, co do zasady, w wysokości 1.000 zł miesięcznie. W przypadku urodzenia dziecka przez kobietę pobierającą zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie rodzicielskie przysługuje jednemu z rodziców w wysokości różnicy między kwotą świadczenia (tj. 1.000 zł) a kwotą pobieranego przez kobietę zasiłku dla bezrobotnych pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Kwotę świadczenia przysługującą za niepełny miesiąc ustala się z zaokrągleniem do 10 groszy w górę, poprzez podzielenie kwoty świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu i pomnożenie otrzymanej wartości przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje.

W tym samym czasie osobie uprawnionej przysługuje tylko jedno świadczenie rodzicielskie bez względu na liczbę wychowywanych dzieci. Ponadto, aby mogło być ono pobierane, nie może zajść żadna z okoliczności wymienionych w art. 17c ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych (patrz ramka).

Natomiast w razie zbiegu uprawnień do świadczenia rodzicielskiego z prawem do:

• świadczenia pielęgnacyjnego lub
   
• specjalnego zasiłku opiekuńczego albo
   
• dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego lub też
   
• zasiłku dla opiekuna,

przysługuje tylko jedno z tych świadczeń, wybrane przez osobę uprawnioną.

Okres wypłaty

Okres wypłaty świadczenia rodzicielskiego jest analogiczny jak przy wypłacie zasiłku macierzyńskiego za czas wskazanych wcześniej urlopów z tytułu macierzyństwa/rodzicielstwa. W zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych jednocześnie na wychowanie wynosi odpowiednio od 52 do 71 tygodni, liczonych od dnia:

• porodu lub
   
• objęcia opieką lub przysposobienia dziecka, przy czym nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. albo 10. roku życia.

Na wniosek

Uprawnienia do świadczenia rodzicielskiego ustalane są na wniosek osoby zainteresowanej. Należy go złożyć w organie właściwym do realizacji świadczeń rodzinnych, tj. w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej, najlepiej w terminie 3 miesięcy, licząc odpowiednio od dnia:

• urodzenia lub przysposobienia/objęcia opieką dziecka lub
   
• skrócenia przez matkę dziecka okresu pobierania świadczenia, o którym mowa wcześniej, śmierci matki dziecka lub porzucenia dziecka przez matkę - gdy o świadczenie ubiega się ojciec dziecka.

Jeśli termin ten zostanie przekroczony, prawo do świadczenia rodzicielskiego ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, pod warunkiem że nie upłynął jeszcze okres, za który świadczenie to przysługuje.